در سال ۱۹۵۹ اتفاق عجیبی در کشور برزیل رخ داد. در انتخابات شورای شهر سائو پائولو بیش از ۵۰۰ نامزد قرار بود برای کسب ۴۵ کرسی با یکدیگر رقابت کنند. یک نفر گفت «اگر یک کرگدن انتخاب کنیم بهتر از انتخاب یک انسان ابله و بی‌خاصیت است.» بسیاری از مردم هم دقیقاً همین کار را کردند.[۱]Times, Special to The New York. “Rhino Takes Brazilian Election Victory With Aplomb.” The New York Times, October 9, 1959, sec. Archives. https://www.nytimes.com/1959/10/09/archives/rhino-takes-brazilian-election-victory-with-aplomb.html.

در آن روزها باغ وحش جدیدالتأسیس سائو پائولو میزبان کرگدنی به نام کاکارِکو[۲]Cacareco بود. کاکارِکو ماده‌‌کرگدنی چهار ساله، درشت، خپل، با اعتماد به نفس و محبوب بود. او را از باغ وحش ریو دو ژانیرو آورده بودند تا به بازگشایی باغ وحش سائو پائولو کمک کند. اما چند وقتی بود که روزنامه‌های ریو خواستار برگشتن او شده بودند و کاکارِکو هم کم‌کم‌ خودش را برای رفتن به خانه آماده می‌کرد. در همین گیر و دار بود که ایدهٔ نامزد شدن کاکارِکو مطرح شد و به سرعت گسترش یافت. سطح شهر پر شد از برگه‌هایی که نام کاکارِکو رویشان نوشته شده بود، همان‌طور که جملات قصار و شعارهای انتخاباتی او به سرعت روی دیوارهای شهر نقش بست. مدیر باغ وحش سائو پائولو صادقانه سعی کرد مردم را از این کار منصرف سازد: «این حیوان زشت و ابله است. مغزش توی یک فندق برزیلی جا می‌شود.» اما این دقیقاً‌ همان چیزی بود که برخی از رأی دهندگان دنبالش بودند. به چشمِ آن‌ها این جانور درشت و نخراشیده شایسته‌تر از نامزدهای موجود بود. این بود که موقع شمارش رأی‌ها معلوم شد که نام کاکارِکو روی حدود صد هزار برگهٔ رأی نوشته شده است.

کاکارِکو پیروز مطلق انتخابات بود. هیچ‌کدام از نامزدهای یازده حزب شرکت کننده در انتخابات این‌قدر رأی نیاورده بود. نفر بعد از او فقط ده هزار رأی آورده بود. یکی دیگر از نامزدها کمی بعد از انتخابات خودکشی کرد و شایع شد که علت آن ناتوانی او در تحمل شکست مفتضحانهٔ سیاسی از یک حیوان بوده است. طبیعی است که مقامات ناظر بر انتخابات نه نامزدی کاکارِکو را به رسمیت شناختند و نه پیروزی‌اش در انتخابات را و همهٔ رأی‌های او را ممتنع[۳]Abstention و در نتیجه بی‌تأثیر اعلام کردند.[۴]George De Carvalho. “Rhino Horns in on a Brazilian Election.” LIFE Magazine, October 19, 1959. با این حال پذیرش این شکست تحقیرآمیز برای سیاست‌مداران شهر بسیار دشوار بود. برخی رأی‌ آوردن کاکارِکو را به نیروهای شیطانی و منافع پنهان نسبت دادند. اما سیاست‌مداران جدی‌تر، از رئیس‌جمهور وقت گرفته تا سایر مقامات، خیلی خوب می‌دانستند که این صرفاً یک شوخی نیست. تعداد زیادی از رأی دهندگان سیاست‌ورزیِ سیاست‌مداران را زیر سؤال برده بودند و به شکلی متحد و کنایه‌آمیز به آن اعتراض کرده بودند. این واقعه بعد از گذشت چندین دهه هنوز زنده است؛ اصطلاح «رأی به کاکارِکو»[۵]Voto Cacareco به معنای «رأی اعتراضی» وارد فرهنگ برزیلی شده و حتی برخی تحرکات سیاسی در نقاط مختلف جهان نیز نشان آن را بر چهره دارند.

نمایشنامهٔ مشهور «کرگدن»[۶]Ionesco, Eugene. Rhinoceros: A Play in Three Acts. Translated by Derak Prouse. 1 Edition edition. Samuel French, Inc., 1960. نوشتهٔ اوژن یونسکو[۷]Eugène Ionesco‌ نیز در همان‌ سال‌ها نوشته و منتشر شد (در سال ۱۹۵۸ نوشته شد و در ۱۹۶۰ منتشر گردید.) اطلاعی از ارتباط احتمالی نمادهای به کار گرفته شده در این نمایشنامه و اعتراض انتخاباتی مردم سائو پائولو ندارم. با این حال مقاربت زمانی این دو اتفاق، یکی در عرصهٔ‌ ادبیات و دیگری در عرصهٔ سیاست، جالب توجه است. یونسکو در نمایشنامهٔ خود رفتار گله‌وارِ جماعت همرنگ را نقد می‌کند که منجر به ظهور فاشیسم در اروپا شد. او انسان‌هایی را به تصویر می‌کشد که به واسطهٔ‌ از دست دادن حساسیت سیاسی و مسئولیت‌پذیریِ اجتماعی خود به کرگدن تبدیل می‌شوند. مردمِ سائو پائولو اما با حضور خلاقانه‌شان در عرصهٔ مدنی در جهت عکس حرکت می‌کنند. آن‌ها آینه‌ای پیش روی نخبگان سیاسی فاسد و بی‌کفایت قرار می‌دهند و به آن‌ها می‌فهمانند که شأن‌شان در نزد مردم از یک کرگدن کمتر است.

🔲

  1. Times, Special to The New York. “Rhino Takes Brazilian Election Victory With Aplomb.” The New York Times, October 9, 1959, sec. Archives. https://www.nytimes.com/1959/10/09/archives/rhino-takes-brazilian-election-victory-with-aplomb.html. ↩

  2. Cacareco ↩

  3. Abstention ↩

  4. George De Carvalho. “Rhino Horns in on a Brazilian Election.” LIFE Magazine, October 19, 1959. ↩

  5. Voto Cacareco ↩

  6. Ionesco, Eugene. Rhinoceros: A Play in Three Acts. Translated by Derak Prouse. 1 Edition edition. Samuel French, Inc., 1960. ↩

  7. Eugène Ionesco ↩